Postępowanie spadkowe – jak uzyskać spadek?

W momencie śmierci osoby najbliższej często pojawia się pytanie, kto i w jakim zakresie dziedziczy po zmarłym oraz, jak uzyskać dokument, którym będzie można się legitymować jako spadkobierca osoby zmarłej. By odpowiedzieć na te pytania, w pierwszej kolejności trzeba zrozumieć, w jakiej sytuacji znajdują się spadkobiercy w chwili śmierci osoby najbliższej.

Na gruncie prawa polskiego do dziedziczenia dochodzi z mocy prawa już w chwili śmierci spadkodawcy, który to moment nazywany jest otwarciem spadku. W chwili otwarcia spadku spadkobiercy nabywają spadek, co oznacza, że przechodzą na nich prawa i obowiązki zmarłego.  Takie nabycie spadku nie ma jednak charakteru ostatecznego, bowiem późniejsze zdarzenia mogą ten skutek zniweczyć.

Co do zasady spadkobierca może:

1. przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi,
2. przyjąć spadek z ograniczeniem odpowiedzialności (z dobrodziejstwem inwentarza) lub
3. spadek odrzucić.

Oświadczenie o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku może być złożone w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania. Jeśli spadkobierca nie złoży żadnego oświadczenia w tym terminie, oznaczać to będzie, że przyjął on spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

W jaki sposób złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku?

Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku można złożyć przed sądem lub notariuszem w formie ustnej lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Co ważne takie oświadczenie nie może być później odwołane, chyba że zostało złożone pod wpływem groźby lub w wyniku błędu.

Uzyskanie dokumentu stwierdzającego nabycie spadku

Jak to już wyżej zostało wskazane, samo nabycie spadku następuje niezależnie od sporządzenia jakichkolwiek dokumentów. Jednak często organy administracji publicznej, banki czy inne podmioty wymagać będą od nas dokumentu, który potwierdzi naszą legitymację do działania jako spadkobiercy zmarłego. Dlatego też, sam aspekt praktyczny przemawia za tym, by taki dokument uzyskać.

W takiej sytuacji mamy dwie możliwości:

1. uzyskanie notarialnego poświadczenia dziedziczenia lub
2. wszczęcie postępowania o stwierdzeniu nabycia spadku w sądzie.

Akt poświadczenia dziedziczenia jest dokumentem, który sporządza notariusz, wskazując spadkobierców i przysługujących im udziałach w spadku. Co do zasady poświadczenie dziedziczenia u notariusza jest korzystniejsze dla spadkobierców między innymi ze względu na niższe koszty, krótszy czas załatwienia sprawy oraz mniej sformalizowaną formę. Sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia nie zawsze jest jednak możliwe. Przede wszystkim wymagana jest zgoda wszystkich zainteresowanych. Nawet gdy na sporządzenie aktu nie zgadza się jeden ze spadkobierców, notariusz nie będzie mógł poświadczyć dziedziczenia i koniecznym będzie złożenie wniosku w sądzie. Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku wszczynane jest na wniosek jednego ze spadkobierców i toczy się co do zasady w sądzie rejonowym właściwym dla ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego.

Wniosek taki można złożyć po upływie 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy chyba, że wszyscy spadkobiercy złożyli oświadczenie o przyjęciu, bądź odrzuceniu spadku. Podczas postępowania sąd będzie badał krąg wszystkich spadkobierców, autentyczność testamentu (jeśli został on sporządzony) i udział spadkobierców w spadku. Postępowanie przed sądem jest znaczenie dłuższym procesem niż sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia i jest często stosowane, gdy pomiędzy spadkobiercami występuje spór lub nie mają oni ze sobą kontaktu.